مقدمه ای بر زعفران
زعفران (Crocus sativus) از تیره زنبق سانان (Iridaceae) می باشد. زعفران گیاهی است علفی، چند ساله، دارای کورم (پداژه) سفید رنگ که روی آن جوانه های راسی و جانبی وجود دارد. ریشه افشان، کوتاه و به طور معمول از قاعده کورم بر روی یک دایره خارج می شود. گل شامل گلپوش ۶ قطعه ای ۳ کاسبرگ و ۳ گلبرگ، همرنگ و خوشبو، دارای ۳ پرچم با بساک زرد رنگ، مادگی آن دارای خامه سفید، کلاله ۳ شاخه ای و قرمز رنگ است.
برگ ها باریک و بلند به رنگ سبز تیره یا چمنی به طول حدود ۲۰ تا ۵۰سانتی متر، به تعداد ۱۱- ۵ برگ، گل ها و برگ ها داخل لوله ای غشایی به نام اسپات ( چمچه ) قرار می گیرند که وظیفه حمایت برگ و گل تا خارج شدن از خاک را به عهده دارد. این گیاه سه گان می باشد و تولید بذر نمی کند.
گل زعفران
آب و هوای مناسب جهت کاشت زعفران
زعفران گیاهی است گرمسیری و در نقاطی که آب و هوای معتدل داشته و دارای تابستان های گرم و خشک و آفتابی و پاییز و زمستان نسبتا ملایم دارد، به خوبی رشد می کند و می شود در این مناطق کاشت زعفران را انجام داد. لازم به ذکر است که این موضوع ممکن است در همه شرایط صادق نباشد زیرا احتمال دارد گیاه به صورتی با محیط سازگار شود چنانچه در همدان که در ردیف شهرهای سردسیری ایران است، زراعت و کاشت زعفران نتایج رضایت بخشی داده است.
پیاز زعفران تابستان فعالیت ندارد، دوره بیداری و فعالیت آن از حدود آبان تا اردیبهشت است و با شروع فصل گرما برگ هایش زرد شده و می خشکد و پیاز به خواب می رود پس زمین های گرم و خشک جای مناسبی برای کشت زعفران است.
طرح احداث گلخانه زعفران
گذر زمان و افزایش سطح کشت این گیاه هم نتوانسته است از ارزش بالای آن کم کند، ارزش افزوده و سود تجارت جهانی بالای این محصول موجب شده است که بسیاری از کشورهای پیشرفته و صنعتی که به شدت درصدد افزایش قدرت اقتصادی و صادرات خود هستند به دنبال تولید این محصول در کشورهای خود باشند.
یکی از این کشورها، چین است که در نیازسنجی جوامع و ملل مختلف برای تولید محصولات صادراتی دارای تقاضای بالا، به خوبی برنامه‌ریزی می کند و بی شک محصول ارزشمندی مانند زعفران چیزی نیست که از این قاعده مستثنی بماند.
کشت گلخانه‌ای زعفران در حال حاضر اصلی‌ترین نوع کشت زعفران در چین می‌باشد. این طرح در کشورهای دیگر نیز مورد استقبال قرار گرفته و به دنبال درخواست و تحقیقات در این مورد با همکاری مهندس چینی موفق به کشت و برداشت شدند. کشورهایی از قبیل اسپانیا، امارات، ترکیه، شمال افغانستان و هندوستان وارد رقابت در این مورد شده‌اند.
نکته اینجاست که این کشور با این روش کشت و سیستم تولید گل زعفران، آیا ممکن است روزی به عنوان رقیبی جدی در کنار زعفران ایرانی وارد عرصه جهانی شود؟برای پیبردن به این سوال بهتر است کمی در مورد این سیستم کشت صحبت کنیم، سیستم‌های کشت در محیط های بسته و یا سیستم‌های کشت هیدروپونیک یکی از روشهای مدرن در تولید برخی از گیاهان با دوره رشد کوتاه و سرعت رشدی بالا به حساب می آید.
امروزه این تکنیک به‌طور خاص در مورد سبزیجاتی مثل: کاهو، گوجه‌فرنگی، خیار و سایر سبزیجات و همین‌طور برخی از گیاهان زینتی نظیر لاله، سنبل، آلسترومریا و غیره مورد استفاده قرار گرفته و به طور کاملا اقتصادی و با سود بالا این تکنیک انجام می گیرد. بزرگترین مزیت این سیستم‌های کشت استفاده حداکثر از فضا و سطح زیرکشت به سبب طبقاتی بودن و تراکم کشت بالاست که این موضوع هزینه تهیه زمین زراعی و عملیات مربوط به آماده‌سازی زمین را به شدت کاهش می دهد.
آشنایی با روش کشت گلخانه ای زعفران
روش نوین کاشت زعفران گلخانه ای برای اولین بار در سال ۲۰۰۴ در کشور چین توسط آقای ژائو جی ابداع شد.و در سال ۲۰۱۲ در چین این طرح ثبت ملی شدکشور چین بسیار با قدر وارد مقوله تولید زعفران شده .در این نوع کاشت راندمان محصول در مقایسه با کشت سنتی به ده برابر رسیده است.
مقدار پیاز استفاده شده در گلخانه با سطح کاشت ۱۰۰ متر مربع در ۵ طبقه معادل ۵۰۰ متر مربع به ۶ تن میرسد برداشت محصول در این مقدار به ۲۵ الی ۳۰ کیلو کلاله خشک شده می رسد.
آشنایی با روش کاشت
در خردادماه پس از زرد شدن برگ گیاه پیاز از خاک جدا شده و در محیطی با تهویه هوای مناسب و خنک انبار می‌کنیم. در اول شهریور ماه پیازهای بالای ۱۵ الی ۲۰ گرم در طبق‌های چوبی بدون بستر و خاک قرار داده شده و به محیط گلخانه‌ای برده میشود ، در آنجا دما ، نور و رطوبت مناسب که در بازه های زمانی زمانی متغییر می‌باشد نگه‌داری می‌شوند.
در مهرماه پیازها شروع به جوانه زدن میکند. در این مدت از اطراف پیاز جوانه‌های بسیاری می‌روید که باید به جز جوانهای اصلی دیگر جوانه‌ها را از پیازها حذف کرد این عمل از هدر رفتن توان و نیروی ذخیره شده در پیاز جلوگیری میکند. ناگفته نماند آب مورد نیاز فقط از طریق رطوبت محیطی تأمین میشود و تماس آب با گیاه صورت نمیگیرد.
تماس آب با گیاه باعث رشد ریشه در پیاز میشود که این باعث هدر رفتن نیروی ذخیره شده در پیاز میشود ، احتمال پوسیدگی پیازها بالا می‌رود و باعث انتقال بیماری نیز میشود. پیازها در اواخر آبان یا اوایل آذر شروع به گلدهی می‌کنند و بعد از برداشت گلها پیاز ها به زمین بازگردانده میشود در سال بعد مراحل تکرار میشود.
با در اولویت قرار دادن بحث بحران آب در کشور این نوع کاشت به خاطر مصرف بسیار کم آب بهترین روش برای کاشت می‌باشد وضعیت اقلیم آب هوایی کشور دیگر برای کاشت سنتی مناسب نمیباشد تابستان های بسیار گرم و سرماهای بد موقع همه و همه باعث پایین آمدن راندمان برداشت شده اند .
در کاشت سنتی کلاله گل در معرض برخورد با نور آفتاب بوده که باعث از بین رفتن عطر، قدرت، رنگ‌دهی و میزان طعم کلاله می‌باشد. در روش نوین گلخانه‌ای ما از این مشکل مبرّا شده‌ایم که این نیز خود باعث کیفیت بسیار بالا در کلاله میشود و با درنظرگرفتن نیاز و رقابت در بازار جهانی و ریزبینی کشورهای برندپسند این امر بسیار مهم است. برداشت زعفران با این کیفیت در بازار جهانی دارای ارزش بالا بوده و چند برابر زعفران‌های دیگر قیمت دارد.
در حال حاضر بهداشت یکی از مسائل مهم در بین جوامع می‌باشد. در نوع کاشت سنتی گل زعفران به خاطر قرارگرفتن در محیط نامناسب و تماس با خاک و کود حیوانی و … دارای بهداشت مناسب نمیباشد. در روش کشت گلخانه‌ای محیطی بسیار مناسب و بهداشتی و به دور از هر نوع آلودگی برگ برنده دیگری در مقایسه با کشت سنتّی دارد.
در روش سنتی پیاز به مدت بسیار طولانی و چندین سال و به دور از دید و دسترسی در زیر خاک دفن شده که موجب افزایش بیماری در پیاز و خاک میشود در کشت نوین پیاز در دسترس بوده و مراقبت‌های لازم به راحتی و سهولت انجام میشود.
در حال حاضر با مشکل بیکاری در کشور به دلیل خشکسالی و … مواجه هستیم کشت نوین زعفران باعث به کارگیری نیروی کار بیشتر و اشتغال‌زای در کشور میشود که خود امری ضروری و بسیار مفید می‌باشد.
این نوع کشت نوین را نیز میشود در فضای محدود به صورت طبقاتی انجام داد و نیاز به زیرکشت بردن اراضی بسیار نیست. ده هزار مترمربع را می توان در یک محیط صد متری در پنج طبقه که میشود پانصد متر اجرا نمود.
ناگفته نماند آب موردنیاز برای رشد فقط از طریق رطوبت محیطی تأمین میشود و هیچ‌گونه تماس مستقیم و هیچ‌گونه آب تماس مستقیم با پیاز داشته باشد. به این دلیل که باعث رشد ریشه در پیاز میشود:
- باعث رشد ریشه در پیاز میشود
- احتمال پوسیدگی پیاز بالا می‌رود
- باعث انتقال بیماری میشود.
- پیاز در اواخر آبان یا اوایل آذر شروع به گلدهی میکند و بعد از برداشت گل پیاز و گذران مراحل ضدعفونی و حذف جوانه‌های اضافی به زمین بازگردانده میشود در سال بعد مراحل تکرار میشود.
زعفران
مزایای کشت گلخانه ای زعفران
مزیت نسبی دیگر این روشهای کشت، نسبت به روشهای مرسوم، جلوگیری از هرزروی آب و خارج شدن آن از دسترس گیاه می باشد که این موضوع به شدت میزان آب مصرفی را کاهش می دهد. در کنار این مزایا، هزینه اولیه بالا برای تاسیس و راه‌اندازی این سیستم‌ها را می توان از معایب مهم آن در نظر گرفت که ممکن است تصمیم‌گیری را برای تولیدکنندگان جهت ورود به این عرصه کمی سخت کند.
هر چند طی سالهای آینده به خاطر صرفه‌جویی هایی که به سبب حذف برخی عملیات‌های هزینه‌بر کشاورزی از قبیل آماده‌سازی زمین، آبیاری، مبارزه با آفات و بیماریها و وجین علفهای هرز بوجود می آید به نوعی این هزینه اولیه بازگشته و سودی چند برابر را نصیب تولیدکنندگان میکند.
کشور چین با توجه به نیروی کارگری ارزان قیمت و هزینه‌های تولید پایین، با قیمت نسبتا پایین‌تری زعفران را تولید و به بازار عرضه کرده است، با این حال هنوز نتوانسته به عنوان یک رقیب جدی برای کشور ایران در تولید زعفران قرار بگیرد. چرا که ایران به عنوان زادگاه زعفران و تولیدکننده بی رقیب این گیاه (بیش از ۹۰ درصد تولید خالص جهانی) همواره جایگاه خود را در این صنعت حفظ کرده است و رسیدن به این جایگاه برای سایرکشورها کمی دور از ذهن به نظر می رسد.
در این شرایط نگرانی که به شدت در بلندمدت بایستی به آن توجه کرد ورود رقیبی مانند کشور چین در بازار تجارت جهانی زعفران نیست، چون با این سطح زیرکشت و تولید زعفران قدرت رقابت سایر کشورها با ایران بسیار سخت و محال به نظر می رسد، بلکه نگرانی آینده، ورود زعفران چینی به بازار مبادلات جهانی با قیمت بسیار پایین‌تر از هزینه تمام شده این محصول برای کشاورزان و تولیدکنندگان ایرانی می باشد. همچنین افزایش ورود زعفران تقلبی و با کیفیت‌های بسیار پایین به بازار مبادلات جهانی را نیز می توان از تبعات آن در نظر گرفت.
ایران برای حفظ جایگاه خود در بازار تجارت جهانی زعفران و جلوگیری از سقوط قیمت و کیفیت این محصول با ارزش بایستی به راهکارهایی جهت بالا بردن راندمان تولید در مزارع زعفران و کاهش هزینه‌های تولید دست یابد. همچنین توجه بیشتر به بخش صادرات زعفران و فرآورده‌های وابسته آن با برندهای ایرانی میتواند به حفظ این جایگاه کمک کند که رسیدن به این مهم، همکاری و ارتباط جدی واحدهای تحقیقاتی، اجرایی و تولیدی بخش کشاورزی کشور را می طلبد. امیدواریم روزی در بازارهای ایران به سبب گرانی زعفران اصیل ایرانی، محصولی به عنوان زعفران چینی به فروش نرسد.
مزایای کلی کشت گلخانه ای زعفران
- خاک مناسب را می توان بطور دستی از مخلوط انواع مفید، تهیه کرد.
- نور مورد نیاز قابل تنظیم است.
- آب به صورت قطره ای بوده و کاملا مصرفش قابل کنترل وبه صرفه خواهد بود.
- رطوبت قابل تنظیم است.
- پیاز زعفران از حمله جوندگان مخصوصا موشها در امان است.
- عملیات سمپاشی بسیار راحت وکنترل شده است.
- عملیات وجین و مبارزه با علفهای هرز بسیار ساده وناچیز خواهد بود.
- عملیات برداشت کنترل شده وراحت خواهد بود.
- میزان کیفیت وکمیت افزایش می یابد.
شرایط کاشت و عملکرد زعفران گلخانه ای و بررسی پرونده کشت گلخانه ای در ایران
با توجه به تحقیقات انجام شده توسط Maggio et al در سال ۲۰۰۶ در ارزیابی قابلیت سازگاری زعفران در شرایط کشت هیدروپونیک میتوان به برداشت بیش از یکبار در سال دست یافت و به طور متوسط ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم زعفران در هکتار برداشت نمود. به نظر میرسد با الگوی کشت بدون خاک نمیتوان به توجیه مناسبی در طرح تولید زعفران در گلخانه دست یافت. هر چند کیفیت تولیدی زعفران بر اساس استانداردهای iso از کیفیت بالاتری در مقایسه با کشت مزرعه برخوردار خواهد بود.
نکته حائز اهمیت این است که در کشت مزرعه ای زعفران و در روش جدید کاشت (دانه تسبیحی) پیازها دستی کشت می شود و براساس دستورالعمل وزارت جهاد باید در هر ردیف بین ۵ تا ۷ سانتیمتر فاصله و فاصله بین دو ردیف هم باید ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر باشد.
در این روش طی سالهای ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ بیش از ۱۵ کیلوگرم در هکتار زعفران خشک شده تولید می گردد که با محاسبه سرانگشتی تقریبا ۲٫۵ برابر شرایط ایده آل کشت زعفران گلخانه ای می باشد. با این اوصاف کشت مزرعه ای زعفران با سیستم جدید علاوه بر اینکه میزان مصرف آب را به یک ششم سیستم های مرسوم کاهش میدهد در مقایسه ا عملکرد کش گلخانه ای حداقل تا ۵۰% شرایط بهتری را دارا خواهد بود.
منبع: سایت ای توجیهی
دیدگاه خود را بنویسید